Wolontariat jako narzędzie w organizowaniu społeczności lokalnej na przykładzie Stowarzyszenia „Mocni Razem”

„Wolontariat to nie tylko dawanie czegośœinnym, to również możliwość wzięcia czegoś dla siebie — umiejętności, kompetencji i nowych doświadczeń”.

Tak o wolontariacie mówią wolontariusze skupieni wokół jednego z katowickich stowarzyszeń. Czy mają rację?

Każdego roku armia katowickich wolontariuszy powiększa się. Są wśród nich najczęściej ludzie młodzi, którzy zmieniają na lepsze oblicza śląskich społeczności i rozwijają u siebie niezbędne na rynku pracy umiejętności. Wszystko to w ramach organizowania społeczności lokalnej. Metoda organizowania społeczności lokalnej najczęściej wykorzystywana jest przez pracowników ośrodków pomocy społecznej. Jednak posiadane zasoby pracownicze w zderzeniu z zapotrzebowaniem środowiska lokalnego na pracę tego typu osób okazują się niewystarczające.
Z tego też względu metodą OSL coraz częściej pracują osoby zrzeszone wokół organizacji pozarządowych. Pomagają im liczni wolontariusze, bo jak się okazuje wolontariat jest doskonałym narzędziem wspierającym pracę organizatorów. Jedną z takich organizacji jest funkcjonujące od 2 lat Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Społeczności Lokalnej „Mocni Razem”. Agnieszka Rzepecka, prezes stowarzyszenia i organizator społeczności lokalnej w ośrodku pomocy społecznej mówi: „modelem organizowania społeczności lokalnej pracuję od kilku lat i widzę, że przynosi on konkretne efekty, widzę jak zmieniają się ludzie i całe społeczności. Ludzie zaczynają mieć poczucie wpływu na otaczającą ich rzeczywistość, uczą się współpracy, korzystania z istniejących zasobów, realizują wyznaczone przez siebie cele. Wystarczyło im tylko pokazać jak to robić. Teraz trudno to zatrzymać i ogarnąć siłami ośrodka pomocy społecznej, bo ciągle pojawiają się nowe pomysły i potrzeby. Dlatego też założyliśmy stowarzyszenie. Staramy się uzupełniać ofertę ośrodka pomocy społecznej, by zmiany, które zachodzą w społecznościach i w ludziach stawały się trwałe. Staramy się też docierać do nowych społeczności, edukujemy i wspieramy różne grupy w podejmowaniu aktywności społecznej, pozyskujemy środki, by móc zaspokajać kolejne potrzeby. Pokazujemy, że aktywność społeczna przynosi konkretne korzyści i że razem jest zdecydowanie łatwiej rozwiązywać problemy społeczne”. Wraz z organizatorami społeczności do pomocy mieszkańcom wyruszają wolontariusze. Uczą się nie tylko zawodu organizatora, ale rozwijają także niezbędne umiejętności społeczne, na brak których coraz częściej narzekają pracodawcy. Skąd to narzekanie?

Obecny system edukacji w Polsce, zwłaszcza gdy mówimy o humanistycznych dziedzinach nauki, ubogi jest w elementy praktyczne. Nawet świetnie przygotowany pod względem teoretycznym absolwent najlepszej uczelni w Polsce miewa spore trudności albo w znalezieniu pracy albo w praktycznym zastosowaniu tego, czego nauczył się podczas studiów. Sytuacji nie ułatwia też fakt, że obecnie zdecydowana większość najmłodszych pracowników, a więc najczęściej świeżo upieczonych absolwentów szkół wyższych, nie posiada zbyt rozwiniętych umiejętności miękkich (takich jak umiejętność aktywnego słuchania czy asertywność), których w programie nauczania po prostu brak. Tych młodych i wykształconych ludzi socjologowie i psychologowie nazywają „pokoleniem Y”. „Igreki” to ludzie żyjący w globalnej wiosce otoczeni na co dzień nowoczesnymi technologiami (przez to mówi się o nich „screeny generation”, czyli pokolenie ekranowe), które mimo że ułatwiają im codzienne funkcjonowanie, to bardzo często także ograniczają częstość kontaktów społecznych. Życie wirtualne staje się dla młodych ludzi substytutem świata realnego. Jak jednak wiadomo, umiejętności społeczne, tak potrzebne na rynku pracy, wymagają bezpośredniej styczności z innymi ludźmi. To właśnie wolontariat może stwarzać młodzieży warunki do rozwoju określonych kompetencji.

Stowarzyszenie „Mocni Razem” szczególnie współpracuje z mieszkańcami Szopienic — jednej z katowickich dzielnic, która w opinii pozostałej części mieszkańców miasta uchodzi za jedną z najgorszych na Górnym Śląsku. Na te negatywne sądy wpływ ma nie tylko degradacja przestrzeni miejskiej (związana zwłaszcza z upadkiem przemysłu hutniczego na tym terenie), ale przede wszystkim degradacja społeczna (wysoki odsetek uzależnionych od alkoholu, długotrwałe bezrobocie, problemy wychowawcze czy wreszcie zagrożenie wykluczeniem społecznym). Tak duże nagromadzenie problemów społecznych oznacza nie tylko spore wysiłki w celu zorganizowania szopienickiej społeczności, ale też spore wyzwanie dla instytucji lokalnych i wolontariuszy stowarzyszenia, którzy w tej organizacji mają swój udział. Są wśród nich gimnazjaliści, licealiści, studenci, osoby niepełnosprawne czy bezrobotne. Znaczna część z nich mieszka w Katowicach, jednak swoją pomoc oferują także wolontariusze z sąsiadujących miast. Wszystko po to, by zmieniać oblicze śląskich społeczności lokalnych, a jednocześnie uczyć się umiejętności społecznych. Jak wspomina Rzepecka: „bez wolontariuszy byłoby trudno, ponieważ poprzez swoją aktywność i zaangażowanie stają się rozpoznawalni w środowisku lokalnym i wciągają innych do aktywności. Organizator społeczności nie dałby rady tylu rzeczy zorganizować bez pomocy wolontariuszy”.

Czym zajmują się wolontariusze w ramach stowarzyszenia? Uatrakcyjniają wydarzenia lokalne (np. prowadzą zabawy dla dzieci, malują twarze, organizują turnieje sportowe). Część osób włącza się w pomaganie osobom niepełnosprawnym (aktywizacja niepełnosprawnych ruchowo, kwestowanie na rzecz ciężko chorych) i pomaga w nauce potrzebującym. Bardziej doświadczeni wolontariusze (najczęściej studenci i doktoranci śląskich uczelni) podejmują się zdecydowanie trudniejszych zadań takich jak samodzielne prowadzenie zabaw i zajęć tematycznych, pozyskiwanie funduszy na działalność stowarzyszenia czy propagowanie idei wolontariatu wśród młodzieży i osób starszych. Nawet najłatwiejsze z zadań wymaga od nich określonych umiejętności społecznych, które w toku pracy są rozwijane. Każdy z wolontariuszy nabywa także nowych kompetencji. Czego uczą się pracując społecznie na rzecz danej społeczności? Agnieszka, 16-latka pracująca charytatywnie na rzecz stowarzyszenia mówi: „nauczyłam się rozmawiać z ludźmi i współpracować z nimi w jednej grupie, otworzyłam się na nowe znajomości i zaczęłam akceptować ludzi”. Marta, 24-letnia wolontariusza przyznaje, że to, że ktośœw nią kiedyśœuwierzył zaowocowało tym, że obecnie jest pracownikiem stowarzyszenia, animuje i szkoli młodzież oraz seniorów z wolontariatu. Gdyby nie wolontariat z pewnością zdecydowanie ciężej byłoby jej podjąć pracę na tak samodzielnym i odpowiedzialnym stanowisku. Patryk, mimo iż ma 27 lat i już dawno pracuje zawodowo w dalszym ciągu stawia na własny rozwój udzielając się jako wolontariusz-dziennikarz. Co daje mu praca społeczna? „Wolontariat daje mi możliwość realizacji swoich zainteresowań, ale i też ich pogłębiania. Jest to bardzo ważny element w procesie samorealizacji i zyskiwania dodatkowego doświadczenia, tak bardzo potrzebnego w życiu zawodowym”. Spora część wolontariuszy w ramach pracy społecznej odkrywa w sobie także nowe talenty. Siedemnastoletni Łukasz podczas jednego z wyjazdów integracyjnych nauczył się tańca z ogniem, jak mówi: „gdy tańczę czuję się doskonale, kocham to. Uczę się przez to wytrwałości”. Miłość Łukasza do ognia rozumie też Paulina, 26-letnia wolontariuszka pomagająca na co dzień dzieciom w nauce: „niemożliwe staje się możliwe. Nigdy nie przypuszczałabym, że w 2 godziny nauczę się tańca z ogniem, a przez kolejne miesiące będę tę pasję rozwijała na warsztatach z profesjonalistami”.

Jakimi sukcesami w pracy środowiskowej mogą pochwalić się wolontariusze? Choćby aktywizacją społeczną niepełnosprawnego ruchowo chłopaka, który po 5 latach ponowie opuścił mury swojego domu i włączył się w życie katowickiej społeczności uczestnicząc w lokalnych wydarzeniach czy wyjazdach integracyjnych. Dzięki wolontariuszom udało się także otrzymać środki z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na działania związane z podnoszeniem aktywności społecznej katowickich seniorów. Kto wie, być może już wkrótce do armii katowickich wolontariuszy dołączą także seniorzy? Katowiccy wolontariusze z powodzeniem współorganizowali koncert charytatywny na rzecz chorej na białaczkę nastoletniej dziewczyny, przyczynili się również do pozyskania lokalu, w którym już wkrótce powstanie miejsce animacji dla mieszkańców dzielnicy.

Nie ulega wątpliwości, że wolontariat jest sporym krokiem w stronę samorealizacji, zarówno tej osobistej jak i zawodowej. Najlepszym wskaźnikiem nabywanych przez wolontariuszy umiejętności jest z pewnością dużo łatwiejszy dostęp do atrakcyjnych na rynku pracy stanowisk.

 

Informacje o autorze:

Patrycja Lukasek — z wykształcenia socjolog, z zawodu animator wolontariatu. Doświadczenie zawodowe zaczęła zdobywać jako wolontariuszka w Centrum Aktywności Lokalnej w Katowicach-Szopienicach i w Stowarzyszeniu Na Rzecz Rozwoju Społeczności Lokalnej „Mocni Razem”, gdzie zajmowała się m.in. aktywizacją osób niepełnosprawnych. Za pracę społeczną została kilkakrotnie wyróżniona m.in. przez Prezydenta Miasta Katowice. Obecnie jest pracownikiem stowarzyszenia, gdzie zajmuje się animacją wolontariatu wśród młodzieży i osób starszych. Jednocześnie pełni także funkcję wiceprezesa.

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Społeczności Lokalnej „Mocni Razem” — organizacja pozarządowa z Katowic, funkcjonuje od 2012 roku. Głównym celem działalności członków i wolontariuszy stowarzyszenia jest szeroko rozumiany rozwój społeczności lokalnych. Swoje cele statutowe organizacja realizuje poprzez pracę z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym, organizację i propagowanie idei wolontariatu, animację lokalną, edukację mieszkańców i organizowanie społeczności lokalnej. Obecnie stowarzyszenie jest liderem projektu „Centrum Wolontariatu Szkolnego” realizowanego w partnerstwie z Regionalnym Centrum Wolontariatu z Katowic. Projekt, który finansowany jest z grantu szwajcarskiego propaguje wolontariat i aktywność społeczną wśród młodzieży. Organizacja realizuje też zadanie „Senior Na Plus” — realizowane w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020. Stowarzyszenie ściśle współpracuje z wieloma instytucjami oraz ze środowiskiem biznesu w zakresie rozwiązywania problemów lokalnych. Więcej na temat działalności na stronie stowarzyszenia www.mocnirazem.org.