Działania oparte na samopomocy, są obecne w procesie organizowania społeczności lokalnej poprzez działalność grup samopomocowych. Inicjowane przez  organizatora społeczności lokalnej, są wykorzystywane jako narzędzie do pobudzania ludzkiej aktywności oraz rozwiązywania problemów

Samopomoc

Zjawisko samopomocy jest obecne w życiu człowieka od początku jego istnienia. Jest ono postrzegane kompleksowo, jako źródło siły, które może być wykorzystywane nie tylko dla jego dobra, ale również dla dobra wspólnoty, w której on żyje. Nie ogranicza się ono do rozwiązywania problemów pojedynczego człowieka. W samopomocy, kładziony jest nacisk na wzajemną pomoc, samostanowienie, wykorzystywanie własnego potencjału w rozwiązywaniu pojawiających się trudności, zasoby wewnętrzne oraz mocne strony człowieka. Wykorzystywane są jego kompetencje wynikające z posiadanego doświadczenia. Jego kontakty w grupie mają osobisty, nieformalny i bezpośredni charakter, wpływają na budowanie porozumienia oraz rozwijanie się sieci wzajemnych relacji. Samopomoc sprzyja przejmowaniu przez ludzi kontroli nad własnym życiem.

Udział organizatora w tworzeniu grupy samopomocowej

Działania oparte na samopomocy, są obecne również w procesie organizowania społeczności lokalnej. Są realizowane poprzez tworzenie i funkcjonowanie grup o charakterze samopomocowym. Inicjatorem tego rodzaju grup może być organizator społeczności lokalnej. Wykorzystuje on grupę samopomocową jako narzędzie do pobudzania ludzkiej aktywności oraz rozwiązywania problemów, z którymi osoba nie jest w stanie sobie poradzić i potrzebuje pomocy ze strony innych osób. Grupa samopomocowa powinna skupiać osoby o podobnych problemach, mogą one dotyczyć trudności natury emocjonalnej, zdrowotnej, społecznej. Grupy samopomocowe mogą być również inicjowane spontanicznie przez osoby, które borykają się z określonym problemem. Jednak wiedza o tej możliwości nie jest powszechna. Często ludzie nie wiedzą, że mogą wzajemnie pomagać sobie poprzez udział w grupie samopomocowej. I tutaj pojawia się przestrzeń do działania dla organizatora społeczności lokalnej. Po zdiagnozowaniu wybranej społeczności lokalnej, może on zdecydować się na wykorzystanie właśnie narzędzia grupy samopomocowej. Konieczne jest wtedy dotarcie przez niego do potencjalnych uczestników grupy, osób które będzie łączył wspólny problem. Następnie zapoznanie ich z ideą samopomocy oraz zmotywowanie do udziału w spotkaniach. Skład grupy powinien oscylować w przedziale 6 – 12 osób, zachowanie tej proporcji umożliwi efektywną pracę grupy. Zbyt duża liczba uczestników utrudni bowiem wytworzenie relacji, będzie sprzyjała tworzeniu się hierarchicznych struktur wewnątrz grupy. Zbyt mała liczebność ograniczy wielość poglądów.

Udział organizatora w funkcjonowaniu grupy samopomocowej

W początkowej fazie funkcjonowania grupy organizator społeczności lokalnej może pomóc grupie samopomocowej w ustaleniu częstotliwość spotkań, pamiętając o zachowaniu regularności i ustaleniu łatwego do zapamiętania terminu, na przykład druga i czwarta środa miesiąca. Na dalszym etapie działalności grupy jej członkowie mogą dokonywać modyfikacji częstotliwości spotkań jednak nie powinny one spowodować utraty kontaktu i być zbyt odległe oraz absorbujące czasowo. Optymalny czas spotkania to dwie godziny, umożliwia on przedyskutowanie tematu spotkania z udziałem wszystkich uczestników grupy, zabranie głosu przez osoby obecne.

Poza organizacją grupy samopomocowej organizator społeczności lokalnej odgrywa szczególną rolę podczas pierwszych spotkań grupy. Pomaga on w ustaleniu przebiegu i prowadzenia spotkań, na przykład proponuje: przeprowadzanie rundki na rozpoczęcie i zakończenie spotkania umożliwiającej wszystkim obecnym zabranie głosu, omawianie problemów, wymianę doświadczeń, poświęcanie spotkania jednej osobie, rotacyjny system prowadzenia. Organizator zachęca grupę do pamiętania o celach jej powstania, pomaga wyłonić problemy, które będą możliwe do rozwiązania w oparciu o wzajemną pomoc. Dopiero odpowiednio przygotowana grupa może prowadzić kolejne spotkania bez udziału organizatora. Takie rozwiązanie wydaje się być bezpieczniejsze dla członków grupy i obarczone mniejszym ryzykiem niepowodzenia.

Co daje udział w grupie samopomocowej?

Korzyści wynikające z wdrażania idei samopomocy są niewątpliwe dla uczestników grupy ale i społeczności, w której oni funkcjonują. Grupy samopomocowe są wykorzystywane od kilku lat przez pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bielsku – Białej. Jedna
z prowadzonych grup samopomocowych skupiała osoby samotne i starsze. Jako korzyści przez inicjatorów tej grupy zostały wskazane, m.in.: udzielanie wsparcia i wzajemne radzenie sobie w pokonywaniu trudności, pokonanie izolacji zewnętrznej (społecznej, towarzyskiej) i wewnętrznej (osobistej, duchowej). Spotkania przyczyniły się do rozwijania nowych form radzenia sobie z samotnością, pokonania nieśmiałości i zahamowań w kontaktach z innymi, wydobycia ze stanu przygnębienia. Grupa wpłynęła na zwiększenie u jej uczestników poczucia własnej wartości, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa. Wszystko to przyczyniło się do podniesienia aktywności osób starszych w społeczności lokalnej.

Przytoczone korzyści dowodzą, że warto wykorzystywać grupy samopomocowe w procesie organizowania społeczności lokalnej. Efekty ich funkcjonowania są konkretne i wymierne. Grupy samopomocowe są dość uniwersalnym i niekosztownym w organizacji narzędziem, które może być wykorzystywane w rozwiązywaniu różnych problemów oraz w pracy z różnymi kategoriami osób.