Podążam za gotowością do pracy tych wszystkich, którzy chcą aby im towarzyszyć – mówi Elżbieta Ewa Wnęk z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu w rozmowie z Moniką Makowiecką.

Monika Makowiecka: Uczestniczyłaś w szkoleniu edukatorów, ale to nie pierwsze Twoje doświadczenie dotyczące organizowania pracy w społecznościach lokalnych?

Masz rację, po raz pierwszy z podobną tematyką spotkałam się w 2006 roku, wtedy wzięłam udział w dwuletnim cyklu szkoleniowym Dolnośląskiej Akademii Aktywności Lokalnej. Razem ze mną były jeszcze 3 koleżanki z instytucji: Danuta Gościniak, Elżbieta Gorgoń i Zofia Sekuła. Uczyłyśmy się wtedy jak konstruować „Mapę zasobów i potrzeb”, jak prowadzić debaty społeczne, jak budować partnerstwa, oraz jak należy monitorować realizację prowadzonych działań.

Jak wspominasz swoje pierwsze doświadczenia z pracy w społecznościach?

Biorąc pod uwagę obecną wiedzę, wiem że wtedy działaliśmy trochę intuicyjnie. Na pewno bardzo nam pomogli wtedy animatorzy, którzy towarzyszyli nam w cyklu szkoleniowym. Taką ważną osobą dla powstałego „Partnerstwa Polanka” była Karolina Furmańska, która była zarówno opiekunem, trenerem, facylitatorem. Pomagała nam, dawała wskazówki. System łączący praktykę z edukacją okazał się sukcesem i dał nam szansę na realną zmianę w tamtym okresie naszej pracy.

Po kilku latach pojawiła się możliwość uczestniczenia w projekcie „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”. Co skłoniło Cię do udziału i złożenia aplikacji do grupy edukatorów ?

Na przestrzeni bardzo krótkiego okresu dużo zmieniło się w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej we Wrocławiu. Dwa zespoły uzyskały certyfikaty Centrum Aktywności Lokalnej CAL – Zespół Terenowej Pracy Socjalnej (ZTPS) 7, ZTPS 10, wykorzystywaliśmy narzędzia metody środowiskowej, tj. Programy Aktywności Lokalnej. Zarządzeniem Dyrektora MOPS z 2011 r. został wprowadzony obowiązek aktualizowania co roku posiadanych map zasobów i potrzeb, powstały nowe stanowiska – zastępców kierowników, do których obowiązków należało i należy: inicjowanie i wspieranie lokalnych przedsięwzięć na rzecz rozwiązywania problemów społecznych z wykorzystaniem zasobów środowiska lokalnego. Dlatego też konferencja we Wrocławiu w 2011 r. gdzie zaprezentowano nam projekt „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” bardzo mnie zaciekawiła. Czułam, że jest to kolejny etap nowych ról pracownika socjalnego jako organizatora społeczności lokalnej. Natomiast moje doświadczenia wynikające z kilkuletniego zróżnicowanego współdziałania z lokalną społecznością mogły stanowić podstawę do aplikowania do grupy edukatorów.

Jak wykorzystujesz wiedzę i umiejętności zdobyte podczas szkolenia? Edukujesz współpracowników, społeczność lokalną?

Przyswajanie nowej wiedzy prawie zawsze powinno iść w parze z umiejętnością wykorzystania jej w praktyce, ale także z umiejętnością wykorzystania posiadanej wiedzy do poszukiwania nowych rozwiązań i to staram się robić. Rozwój OSL nie powinien opierać się na idealistycznych obietnicach z nikłą nadzieją realizacji. Powinien bazować na celach w postaci zmian, które można wspólnie wyartykułować z praktykami w naszej instytucji. Cały czas staram się tak pracować aby mentoring był formą edukacji, która nie podzieli pracowników w Ośrodku, ale będzie budowała dobre relacje. Podążam za gotowością do pracy tych wszystkich, którzy chcą aby im towarzyszyć.

W Waszym ośrodku funkcjonowała Akademia organizatora społeczności lokalnej, jaki był Twój udział w zrealizowaniu tego przedsięwzięcia?

Tak naprawdę, to nie był mój pomysł. Inicjatorem, liderem Akademii organizatora społeczności lokalnej była i jest Pani Dyrektor Elżbieta Olber, której udało się wyłonić zespół organizatorów. Poprzez udział w Akademii dążymy do wyrównywania wiedzy w oparciu o rozpoznany potencjał każdego  z uczestników. Akademia jest miejscem gdzie można przeanalizować dotychczasowe wybory i spotkać się w gronie praktyków. Wspólnym spotkaniom przyświeca cel – uczymy się od siebie. Edukacja wewnętrzna prowadzona jest przez edukatorów: z-cę Dyrektora MOPS Wrocław Panią Elżbietę Olber, mnie oraz Kierownika ZTPS 5 Pana Michała Szydłowskiego. W proces edukacji włączają się inne ważne osoby z instytucji: Pani Wioleta Bodnar z-ca kierownika ZTPS7 lider ds. animacji oraz pani Agnieszka Piskorska z-ca Kierownika ZTPS 3.

Czego uczyliście organizatorów społeczności lokalnej?

Przede wszystkim chcieliśmy aby otworzyli się na nowe rozwiązania związane z modelem OSL. Cały czas poszukując uniwersalnych znaczeń dla takich słów jak: społeczność, rozwój, empowerment, wspólnota, aktywizacja, kapitał społeczny, poczucie sprawstwa.

Co skłoniło Ośrodek do edukacji organizatorów społeczności lokalnej?

Biorąc pod uwagę, że OSL jest metodą środowiskową opartą o długofalowy proces z grupami, społecznościami, w tym marginalizowanymi, a pracownik socjalny w funkcji organizatora ma działać jako sprzymierzeniec w społeczności, a nie jako kontroler została uwzględniona zasada: od pracy „dla” do pracy „z” ludźmi i „przez” ludzi. Wiedząc, że dobrze przygotowany pracownik będzie lepiej wykorzystywał narzędzia pracy OSL, takie jak: diagnoza społeczności, debaty społeczne, budowanie partnerstw lokalnych, wolontariat, kampanie i wydarzenia społeczne, działania obywatelskie, rzecznictwo, informacja obywatelska.

Kim są pracownicy pełniący rolę organizatorów społeczności lokalnej?

Na pewno są to osoby, które uważają, że OSL to nic innego jak zapomniana metoda środowiskowa.
Ta metoda była im zawsze bardziej bliska. To ludzie pracowici, którzy nie boją się pracy zespołowej i są kreatywni. Część z nich to na pewno niesamowici pasjonaci, z ogromnym potencjałem, posiadający wiedzę o rzeczywistych potrzebach społecznych, znające dobrze warunki w jakich żyją mieszkańcy, potrafiący postawić diagnozę środowiska i wspólnie z partnerami, mieszkańcami znaleźć skuteczne rozwiązania najpoważniejszych problemów. To osoby posiadające duże umiejętności interpersonalne.

Jak funkcjonuje zespół organizatorów społeczności lokalnej?

W MOPS Wrocław jest 11 zespołów, w każdym zespole są OSL-owcy, którzy pracują w swoich mikrorejonach, każdy z nich po przeprowadzeniu diagnozy środowiska i nakreśleniu profilu społeczności dokonuje wyboru podmiotu, grupy lub społeczności. Angażują do współpracy poprzez debaty społeczne różne osoby, instytucje, organizacje. Budują partnerstwa. Przygotowują plany działania. Oprócz pracy w swoich mikroregionach, OSL-owcy planują wspólne przedsięwzięcia.

Opowiedz o tym.

Powstał pomysł aby podczas seminarium podsumowującego projekt „Wrocław Miastem Aktywnych”, które odbywało się także z okazji Święta Pracownika Socjalnego został zaprezentowany spektakl, który pokazał zmianę, współpracę, a także pojawiające się trudności wśród organizatorów społeczności lokalnej. Nad całością przedsięwzięcia czuwała Magdalena Wawer. Na warsztat została wybrana baśń braci Grimm „Śpiąca Królewna”. Przedstawienie pokazywało, że każdy z naszych OSL-owoców ma talent, dar, zasób, którym obdarowało maleństwo w kołysce i mimo pojawienia się złej wróżki (która uosabiała trudności, przeszkody, duże problemy) zwyciężyła wiara i wspólne działanie. A przecież to jest istotą pracy socjalnej. Jeszcze nie tak dawno byłoby nie do pomyślenia prezentowanie się na takiej uroczystości i występowanie na dużej scenie przed swoimi ludźmi z instytucji ale też przed władzami Miasta. Okazało się, że proces zmian jaki zachodzi w OSL-owcach przynosi im wiele satysfakcji i są gotowi zmierzyć się z różnymi rolami i wyzwaniami.

Jak organizatorzy współpracują z innymi pracownikami socjalnymi?

Siła OSL-owców jako zespołu wynika z ich różnorodności i sumy ich doświadczeń. A każdy pracownik czerpie dla siebie (świadomie lub nie) to co istotne, świetne i co jest mu potrzebne. System pomocowo – ratowniczy wykorzystał swoje możliwości, dlatego coraz większa grupa pracowników uruchamia nowe podejścia, które wykraczają poza rutynowe formy aktywności. Tworzy się sieć współpracy nastawiona na budowanie relacji, która jest włączana następnie we wspólne działania ukierunkowane na rozwiązywanie problemów i rozwój.

Wróćmy do realizowanych od kilku lat programów aktywności lokalnej, w 2009 r. był pierwszy,
w ubiegłym roku 2013 było ich już 12. Jak one wpisują się w proces organizowania społeczności lokalnej?

Programy Aktywności Lokalnej wchodzą w szósty rok realizacji. W 2009 miałam swój udział w pierwszym powstałym PAL-u. Są częścią projektu systemowego „Wrocław Miastem Aktywnych” realizowanego przez MOPS Wrocław ze środków UE w ramach EFS. Każdy program bazuje na bardzo wnikliwej analizie sytuacji społecznej (mapy zasobów i potrzeb). Opracowane mapy pokazują jakie potrzeby ma społeczność i co najważniejsze, jaki jest poziom gotowości do współuczestnictwa w zmianach. W narzędziach OSL Programy Aktywności Lokalnej odgrywają bardzo dużą rolę w pracy ze społecznością terytorialną i w pracy ze społecznością kategorialną. Przy ich realizacji wykorzystujemy niektóre narzędzia wspierające, np.: partnerstwa lokalne, wolontariat.

Jakie dostrzegasz efekty swojej aktywności w instytucji w roli edukatorki?

Na pewno wzrosło poczucie sprawstwa i samodzielności wśród wyłonionych liderów, wzrosła gotowość partnerów do świadomego podejmowania nowych, trudnych, ambitnych zadań.

Na jakie przeszkody napotkałaś edukując pracowników ośrodka i jak sobie radziłaś z ich pokonywaniem?

Dla mnie bardzo ważna jest współpraca i związana z tym komunikacja połączona z bieżącą wymianą  informacji oraz niwelowanie naturalnego oporu przed zmianą. Wyzwaniem jest często wzajemne zrozumienie odmiennego charakteru pracy w poszczególnych zespołach i dostosowanie działań OSL do ich tempa.  Często sprawna komunikacja staje się wyzwaniem, wówczas pojawia się pytanie w jaki sposób rozmawiać o trudnościach. Tyle się o niej mówi, a jakże często mimo całej posiadanej wiedzy ona ciągle szwankuje.

Dziękuję za rozmowę

 

Elżbieta Ewa Wnęk –  kierownik Zespołu Terenowej Pracy Socjalnej nr 4 w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej we Wrocławiu. Absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego: mgr socjologii o specjalizacji służby socjalne, studiów podyplomowych z zakresu prawa pracy i prawa socjalnego: specjalizacja organizacja pomocy społecznej, studiów podyplomowych na Wydziale Psychologii Społecznej: specjalizacja psychologiczne kompetencje w zarządzaniu zespołem. Ukończyła szkolenie realizowane w latach 2006-2008 w Dolnośląskiej Akademii Aktywności Lokalnej – rozwój jakości usług sektora pomocy społecznej. W latach 2009-2010 była koordynatorką Programu Aktywności Lokalnej, a w latach 2011-2013 animatorką lokalną. Koordynowała działania środowiskowe w dzielnicy Psie Pole, facylitowała Partnerstwo Polanka, we współpracy z pracownikami socjalnymi pełniła funkcję organizatorki społeczności lokalnej.

Uczestniczyła w dwuletnim cyklu szkoleniowym dla pracowników socjalnych ośrodków pomocy społecznej, którego celem było wdrożenie innowacyjnej metody pracy środowiskowej – organizowanie społeczności lokalnej. Szkolenie było zorganizowane w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”.